Advokat – bu fuqarolar va tashkilotlarning huquqiy himoyasini ta’minlovchi mutaxassis. U yuqori darajadagi yuridik yordam ko’rsatadi, mijozlarining huquqlarini sudda va sudgacha bo’lgan jarayonlarda himoya qiladi.
Bu dunyodagi eng qadimiy kasblardan biridir. Advokatlar ilk bor qadimgi Rimda paydo bo’lgan va «patronlar» deb nomlangan.
Rossiya Federatsiyasida advokatlarning faoliyati «Rossiya Federatsiyasida advokatura va advokatlik faoliyati to’g’risidagi» Federal qonun bilan tartibga solinadi.
Advokatlar qanday ishlaydi?
Advokatlar odamlar va kompaniyalar manfaatlarini himoya qilish bilan shug’ullanadi. Ularning asosiy vazifasi – mijozning aybsizligini yoki haqliligini qonun doirasida isbotlash, agar mijoz aybdor bo’lsa, unga adolatli va engilroq jazo tayinlanishini ta’minlash.
Advokatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
- Yuridik maslahatlar berish – Advokatlar mijozlarga huquqiy masalalar bo‘yicha tushuntirishlar beradi, vaziyatni tahlil qiladi va muammoni hal qilish yo‘llarini taklif qiladi.
- Manfaatlarni himoya qilish – Advokatlar mijozlarining manfaatlarini sudda, huquqni muhofaza qilish organlarida, davlat va xususiy tashkilotlarda himoya qiladi.
- Jinoyat ishlari bo‘yicha himoya – Ayblanuvchilar va jabrlanuvchilar huquqlarini himoya qilish, gumonlanuvchilarga yuridik yordam ko‘rsatish.
- Fuqarolik va iqtisodiy ishlar – Da’vo arizalarini tayyorlash, mijozning qonuniy huquqlarini himoya qilish.
- Kelishuvlar olib borish – Ayrim nizolarni sudga bormasdan hal qilish yoki prokuror bilan kelishuvga erishish jarayonlarini yuritish.
- Hujjatlarni tayyorlash – Advokatlar da’vo arizalari, shikoyatlar va boshqa huquqiy hujjatlarni tayyorlaydi, sudga taqdim etish uchun dalillarni to‘playdi.
Advokatlarning ixtisoslashuvi
Advokatura bir necha sohalarga bo‘linadi. Quyida asosiy yo‘nalishlar keltirilgan:
- Fuqarolik huquqi – Mol-mulk, meros, shartnomalar va boshqa fuqarolik huquqlari bilan bog‘liq nizolarni hal qilish.
- Jinoyat huquqi – Jinoyat ishlarida gumonlanuvchilar va ayblanuvchilarning himoyasi, jabrlanuvchilarning manfaatlarini ta’minlash.
- Mehnat huquqi – Ishchilar va ish beruvchilar o‘rtasidagi mehnat nizolarini hal qilish.
- Soliq huquqi – Soliq masalalarida yuridik yordam ko‘rsatish, soliq tekshiruvlariga e’tiroz bildirish.
- Korporativ huquq – Kompaniyalar faoliyatini tartibga solish, shartnomalar va biznes operatsiyalarni huquqiy himoya qilish.
- Yer huquqi – Ko‘chmas mulk va yer uchastkalari bilan bog‘liq nizolarni hal qilish.
- Intellektual mulk huquqi – Mualliflik huquqlari, brendlar va tijorat belgilarini himoya qilish.
Advokat kasbi kimga mos keladi?
Advokat kasbi maqsadga intiluvchan, sabr-toqatli va yuqori intellektual qobiliyatga ega insonlar uchun mos keladi. Ushbu kasb quyidagi fazilatlarga ega bo‘lishni talab qiladi:
- Mantiqiy fikrlash – Qonunlar o‘zaro bog‘liq bo‘lib, ular ichki mantiqqa ega.
- Notiqlik qobiliyati – Sud jarayonlarida dalillarni himoya qilish, guvohlarni so‘roq qilish, prokuror yoki boshqa advokat bilan bahslashish.
- Yaxshi xotira – Qonun normalari va konkret ish tafsilotlarini eslab qolish qobiliyati.
- E’tibor va tafsilotlarga urg‘u berish – Huquqiy hujjatlarni tahlil qilishda muhim ma’lumotlarni e’tibordan chetda qoldirmaslik.
- Tashqi ko‘rinish va ishonchli nutq – Advokat jamoatchilik oldida ishonchli va ishonch uyg‘otadigan inson bo‘lishi kerak.
- Sabrlilik va o‘zini tuta olish – Ish jarayonida nizolarni hal qilishga intilish va keskin vaziyatlarda sovuqqonlikni saqlash muhim.
Qanday qilib advokat bo‘lish mumkin?
Advokat maqomiga ega bo‘lish uchun quyidagilar talab etiladi:
- Davlat akkreditatsiyasiga ega yuridik universitetni tamomlash.
- 2 yil yuridik sohada tajribaga ega bo‘lish yoki 1 yillik advokatura stajirovkasini o‘tash.
- Advokatlar palatasida imtihondan muvaffaqiyatli o‘tish.
Advokatlar qanday martaba qilishi mumkin?
Advokatlar turli yo‘nalishlarda martaba qilishi mumkin. Ularning faoliyati quyidagi bosqichlardan iborat:
- Stajyor – Advokat bo‘lish yo‘lidagi birinchi qadam, katta tajribaga ega huquqshunoslar rahbarligida ishlaydi.
- Advokat – Mijozlarni mustaqil himoya qiladi, huquqiy maslahatlar beradi.
- Katta advokat – Katta tajribaga ega bo‘lib, yirik sud ishlarini olib boradi.
- Hamkor advokat (partner) – Yirik advokatura kompaniyasining hamkori bo‘lib, biznesni boshqarishda ishtirok etadi.
- Rivojlanish – Advokat davlat xizmatiga o‘tishi, sudya yoki prokuror bo‘lishi mumkin.
Advokatlarning talabi va ish haqi
Advokat kasbi doimiy talabga ega, chunki huquqiy himoya har doim kerak bo‘lgan xizmatdir. Advokatlar:
- Xususiy advokat sifatida ishlashi mumkin.
- Yirik yuridik kompaniyalarda ishlashi mumkin.
- Davlat xizmatida (prokuratura, sud tizimi) ishlashi mumkin.
- Korporativ yurist sifatida faoliyat yuritishi mumkin.
O‘rtacha ish haqi Rossiyada 40 000 – 100 000 rublni tashkil qiladi, ammo katta tajribaga ega bo‘lgan advokatlar yiliga millionlab rubl daromad olishlari mumkin.
Kelajakda advokat kasbi qanday o‘zgaradi?
Texnologik taraqqiyot huquqiy sohani ham o‘zgartirmoqda. Kelajakda advokatlik faoliyatida:
- Sun’iy intellekt va huquqiy tahlil – Sud hujjatlarini avtomatlashtirish va tezkor tahlil qilish rivojlanadi.
- Masofaviy maslahatlar – Advokatlar onlayn konsultatsiyalar o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
- Xalqaro yuristlar – Advokatlar xalqaro qonunchilik bo‘yicha ishlashga moslashishi kerak bo‘ladi.
Shu sababli, advokatlar doimiy ravishda yangi bilimlarni o‘zlashtirib, zamonaviy texnologiyalar bilan ishlashni o‘rganishlari kerak.
